Deze week gelezen: Daan Borrel, Carlo Groot

Daan Borrel, Carlo Groot: de redactie las deze week een charmant, rafelig boek over intimiteit en relaties en een verhaal dat iedere lezer stil maakt.

Daan Stoffelsen: Daan Borrel, Jaar van het nieuwe verhaal

Het voelt wat als mosterd na de maaltijd, om dit stukje te schrijven ná Athenaeum vs. De Revisor: Daan Borrel vs. Thomas Heerma van Voss, maar het is zonde om niet te schrijven over dit frisse, openhartige boek. Kort het uitgangspunt: Borrel schrijft over het jaar ná de breuk met de Ex waarin ze aan zelfonderzoek deed, zich vragen stelde over liefde, vriendschap, seksualiteit en intimiteit, binnen één maand van haar cyclus, en dus zegt ze ook dingen over het vrouwelijk lichaam, energie en emotie, kinderwens en dochterszorgen. En over wat we (wij mannen, zij moeders, wijzelf) allemaal verwachten van vrouwen. Dat is heel veel, en af en toe mis je focus, denk je: dit dagboekfragment had ook samengevat of: moet dit interview integraal, maar Borrel verbindt haar overwegingen, scènes uit dat ‘tussenjaar’, seksscènes en menstruatietwijfels soepel met elkaar. Eén jaar vertelde tijd, één maand verteltijd, één vrouw, één boek, dat werkt wel.

Ze geeft handreikingen (ja, laten we praten over wat we fijn vinden – in de omgang, het gesprek, de seks, en wat aardig, om de cyclus in vier seizoenen op te delen) en werpt vragen op (wie verwacht dat eigenlijk allemaal van vrouwen? En wat kunnen mannen dan doen? En hebben we wel een verhaal nodig om onze gevoelens te begrijpen). Ze is geestig (de eerste zin van het eerste echte hoofdstuk is: ‘Het is nog geeneens half negen en ik heb nu al zin om iemand neer te knuppelen.’), en verderop, de stemming zit er nog niet helemaal in: ‘Buiten is de lucht al de hele dag blauw. De eenden voor mijn deur schateren hard, ze lachen me uit. Wij zitten buiten, en jij binnen. Sukkel. Je bent zo’n sukkel.’

Ze raakt (denk ik) universele verwachtingspatronen:

‘Mijn hele leven is mij al verteld welk leven ik moet leiden om intimiteit te krijgen: dat van een “goede” vrouw:

dienstbaar maar opgewekt,

mysterieus maar bereikbaar,

bereikbaar maar niet direct,

gevoelig maar niet irrationeel of boos,

heteroseksueel maar wel in voor een ‘geintje’; onderdanig maar niet té,

aantrekkelijk maar niet té,

kritisch maar niet té,

monogaam en trouw maar niet saai of afgesloten,

lichamelijk zolang het begrijpelijk en nuttig lichamelijk is.

Erotisch zolang het íets pornografisch heeft, zichtbaar en uitgesproken maar wel vriendelijk of verontschuldigend. Intiem maar niet met onbekenden of mijzelf. Familiaal maar alleen met de bloedband. Sportief maar niet sterk, passief maar niet lijdzaam. Aanwezig maar niet actief. Ik weet niet wie de samenhang van dit gezapige construct bedacht heeft en waarom de mensen er zoveel baat bij hebben dat ik dit narratief dagelijks naleef, ik weet alleen dat het voor een flinke portie maandelijkse zelfhaat zorgt. En ik wil dat niet meer. Dus volgens mij is het tijd dat ik nu eens flink mag doordouwen. Ik ga graag door de modder voor een nieuw verhaal dat geen zelfhaat meer als consequentie heeft.’

Ze schrijft sexy (‘De gedachte dat alles mogelijk is vandaag, windt me op. Diep in mijn vagina trekt iets om aandacht. Als ik met de vingers van mijn niet-schrijvende hand tegen de zijkant van mijn schaamheuvel aanduw, voel ik daar een hard staafje, mijn ochtenderectie.’) en is dus openhartig, soms op het exhibitionistische af. Dat schrikt misschien af, en dinsdag bleek ook wel dat Borrel zich wel realiseerde dat het wel heel erg over haar ging. Maar we hebben concrete verhalen nodig om het gesprek te voeren, en Daan Borrels verhaal roept ongetwijfeld reacties op. Laten we praten over patronen en verwachtingen, over gevoel en gedachten, en laten we dit charmante, rafelige boek als uitgangspunt nemen.

De Bezige Bij gaf Jaar van het nieuwe verhaal uit. Op Athenaeum.nl staat een fragment, en ook wat links naar de neerslag van de avond. En er is een podcast gemaakt!

Jan van Mersbergen: Carlo Groot, Izar

‘Het aangrijpende ivf-verhaal van een man die zichzelf nooit als vader zag,’ staat direct onder de titel van het eerste boek van Carlo Groot geschreven: Izar. Dat type genreduiding komt vaker voor en geeft de lezer direct inzicht in wat het boek brengen zal. Dit is geen roman die hogere literatuur wenst te zijn, en soms is het heel fijn een boek in handen te hebben zonder die pretentie. Dit boek is persoonlijk, gaat over de verandering die de hoofdpersoon en schrijver onderging en mikt op het aangrijpende van het verhaal. Helder.
Schrijven over dit boek betekent dus eigenlijk alleen een antwoord zoeken op de vraag: Lukt dit?

Natuurlijk lees ik ieder boek met de wens een sterke dominante verteller te ontmoeten die mij meeneemt in het verhaal, of dat nou de schrijver is die zich onzichtbaar waant of een ik-verteller die midden in het verhaal staat, maar dat zijn literaire kwalificaties waar ik doorgaans erg streng op ben, maar die ik net zo makkelijk kan laten vallen als een boek me bij het oppakken al duidelijk maakt wat er gaat gebeuren. Dit is Carlo’s verhaal, ik wil dat verhaal weten. Lezen dus.
Dat er vervolgens hoofdstukjes terugkomen die in de ik-vorm zijn afgewisseld met hoofdstukjes met dezelfde ik maar dan volledig in dialoog dan voel ik steeds wel het schipperen van de verteller, maar ik voel ook dat Groot al deze middelen inzet om zijn eigen verhaal over te brengen.
In Komt een vrouw bij de dokter gebruikt Kluun allerlei stijlmiddelen om het verhaal van Stijn te vertellen, zelfs kleine inzetjes over de Amsterdamse horeca, straten, hypes. Het werkt, het draagt bij aan de vertelling. Lezers gaan voor de bijl.
Carlo Groot gebruikt ook beelden en verbanden die de lezer moet koppelen. Als Carlo en Lisette in Canada net gehoord hebben dat zij zwanger is – haar wens – varen ze langs…:

‘Op de terugweg varen we langs een zeeleeuwenkolonie, waarvan vooral de ondraaglijke stank indrukwekkend is. Een groot mannetje richt zich op en laat een paar grote littekens op zijn buik zien. Hij opent zijn bek en geeuwt zijn tanden bloot. Een gaap aan het einde van de paartijd.’

Er is voldoende informatie gegeven om die koppeling moeiteloos te maken, maar dat is dan ook de opzet. We gaan richting de ontroering, het ivf-gevecht van een stel dat daar midden in zit. Het woord ‘ondraaglijk’ komt trouwens vaker terug, en liever voel ik dat woord zonder dat het er staat. ‘De stilte was ondraaglijk.’ Ik weet ook dat die duiding hoort bij een ziekenhuis, bij het verhaal van deze twee geliefden, bij hun wens en worsteling. Dat maakt dit woordje effectief. Alleen die stilte, en het boek was een vreemd soort literaire roman geworden. Juist zonder duiding wordt een ander gevoel geraakt.
Wat iedere twijfel wegneemt: Groots directheid en onverbloemdheid:

‘Het is donderdag en het is twee dagen geleden dat Izar is geboren. Wakker worden is zo verschrikkelijk dat ik niet meer wil slapen. Een gevoel dat direct herinnert aan iets minder dan een jaar geleden. Je zou denken dat een dode baby het verdriet van een miskraam relativeert, maar nieuw verdriet laat zich prima optellen bij oud zeer.’

Of je bekend bent met deze verhalen, ooit zelf zoiets hebt meegemaakt, van geboorte, tot miskraam, tot dood, het doet er allemaal niet meer toe. Bij deze passages, waar het boek onverbiddelijk op af dendert, wordt iedere lezer stil.
Een antwoord op de vooringenomen vraag of het dit boek lukt aangrijpend te zijn zal geen lezer meer kunnen geven. Het verhaal heeft die vraag verdrongen. Er is alleen aan toe te voegen: Bedankt voor het delen.

Uitgeverij Podium gaf Izar uit.