Paul (IX)

9. Goede leraren

Amsterdam, 13 maart 1961

Ik zit samen met Fritz voor de radio. Ik heb mijn schrijfspullen gepakt omdat ze op dit moment een symfonie van Mahler draaien en dat orkest speelt me te nerveus. We hebben het cassetteapparaat klaar staan, we hebben net een zoveelste proefopname gemaakt, dat ging goed, het klonk prima, niets minder dan de uitzending zelf. Voor de zekerheid hebben we er een gloednieuw bandje in gedaan. Het is tien voor half twaalf. Om kwart voor twaalf begint het, maar het zou kunnen dat hij vroeger aan de beurt is dus we zitten er al klaar voor, Fritz zit al die hele Mahler met zijn vinger op de opnameknop.

‘Een pleeggezin zal hem goed doen,’ zei mijn moeder. ‘Die pikken dat gedrag van hem nooit.’ Bijna tien jaar geleden is dat alweer, Hanna was een jaar of vijf. Fritz vond het een uitstekend plan; wij zouden toch naar Nederland gaan uiteindelijk, dan kon Nathan net zo goed alvast even wennen, miste hij ten minste niets op school. En ik had mijn handen vrij voor Hanna.

Ons afscheidscadeau was een viool. Vroegen in de muziekwinkel naar het beste exemplaar, we kochten de een-na-duurste. Het pleeggezin droegen we op een bekende leraar voor hem te zoeken, de prijs deed er niet toe, ze stuurden de rekeningen maar door. Ik had tegen het afscheid opgezien en hij gedroeg zich ook behoorlijk hysterisch voor een dertienjarige toen Fritz hem met zijn koffer en zijn gloednieuwe vioolkist de loopplank op duwde, maar toen de boot uit het zicht verdwenen was en wij weer terug naar huis konden voelde het als een opluchting. Anderhalf jaar later gingen we zelf. Nathan wachtte ons op in de haven, maar daar hadden ze hem toe moeten dwingen. Liever had hij nog wat viool gestudeerd.

Bijna half twaalf.

Hij is de beste van zijn jaar, daarom komt hij op de radio. Cum laude. We waren eergisteren met zijn drieën bij het eindexamen; Fritz, Hanna en ik. Zaten midden op de eerste rij in een stampvolle Kleine Zaal van het Concertgebouw, hij had briefjes met onze namen op de stoelen neergelegd. Achterin moesten mensen staan. Er zaten beroemde musici in het publiek, ik zat naast de intendant van het Concertgebouworkest, hij praatte zelfs even met me.

De orkestleden kwamen binnen, gingen zitten, stemden, riedeltjes, precies zoals dat gaat bij echte concerten. Ik lachte wat naar die intendant, probeerde me voor te stellen dat al die mensen – dat publiek, dat orkest, die intendant dus – hier allemaal waren voor mijn zoon, maar het lukte me niet. Iemand met een snor hield een praatje waarbij hij een paar keer onze achternaam liet vallen, daarna werd er geapplaudisseerd, en daar kwamen ze: de dirigent en hij. Het orkest stond als één man op. Hij droeg een rokkostuum. Hij liep zelfverzekerder dan de dirigent. Hij gaf de concertmeester een hand. Het applaus hield op. Hij knikte naar de dirigent, keerde zich tot het publiek (ik stak mijn hand op, in een opwelling, maar hij keek me niet aan), bracht de viool naar zijn schouder. Ik moest mezelf er de hele tijd aan herinneren dat die man met die kaarsrechte rug en die geconcentreerde blik, waar iedereen in de ruimte zijn ogen op gevestigd had, dat dat mijn zoontje was.

Vijf over half.

Na afloop wachtten we hem op in de foyer. Bijna iedereen wachtte hem op in de foyer. Fritz stond met iemand te praten, Hanna zat op een rode stoel een schilderij te bekijken en ik stond met mijn champagneglas voor de deur waar hij uit zou komen. Hij kwam kennelijk uit een andere deur, want opeens stond hij achter me, samen met die intendant, achter hen een hele club mensen die ook iets tegen hem wilden zeggen.

‘Wat hebt u een onwaarschijnlijk getalenteerde zoon, mevrouw,’ zei de intendant.

Ik knikte.

Nathan glom.

Ik bedacht dat ik mijn hand op Nathans arm zou kunnen leggen, dat dat misschien iets was wat moeders in deze situatie zouden doen, maar ik had een glas in mijn hand. Ik zei: ‘Hij heeft ook altijd heel goede leraren gehad.’

De intendant lachte.

‘Daar hebben we nooit een cent op gespaard.’

Mahler is klaar. Het gaat beginnen. Fritz heeft de opnameknop al ingedrukt.